درد زانو یکی از درد های مفصلی متداول شناخته شده است، سبک زندگی نا درست و فشار بیش از حد به مفصل زانو از جمله مواردی می باشد که موجب زانو درد شدید و نهایت تعویض مفصل زانو می شود. در مواردی که منجر به تعویض مفصل زانو می شوند ممکن است حتی دارو های مسکن نتوانند اثری روی کاهش درد داشته باشند و تنها دوای درد فرد تعویض مفصل زانو می باشد، این عمل به شما کمک می کند تا به زندگی عادی خود برگردید و بتوانید کار های روز مره خود را انجام دهید. اولین عمل جراحی که برای تعویض مفصل زانو صورت گرفت سال 1968 انجام شد. درد زانو از جمله دردهای مفصلی متداول در افراد است. فشار بیش از حد به مفاصل زانو و سبک زندگی نادرست، میتواند موجب مشکلات گوناگونی برای زانو شود. مشکلاتی که تنها با معاینه و بررسی یک پزشک فوق تخصص زانو قابل بررسی، تشخیص و در نهایت درمان است.
چه بیماری هایی منجر به تعویض مفصل زانو میشوند؟
علت اصلی انجام عمل جراحی تعویض مفصل زانو درد و خشکی این مفصل است. شایعترین بیماری هایی که موجب درد و خشکی مفصل زانو شده و بدنبال ابتلا به آنها بیمار نیاز به انجام عمل جراحی تعویض مفصل زانو پیدا میکند عبارتند از:
- آرتروز یا استئوآرتریت : آرتروزمعمولاً در سنین بالاتر از ۵۰ سالگی بروز میکند. در این بیماری غضروف مفصل کم کم از بین میرود. در نتیجه استخوان های بدون غضروف روی یکدیگر سائیده میشوند که نتیجه آن درد و محدودیت حرکت است.
- آرتریت روماتوئید: در آرتریت روماتویید لایه سینوویال ( که سطح داخلی کپسول مفصلی را پوشانده و مسئول ترش مایع سینوویال است) رشد کرده و ملتهب میشود و مایع زیادی ترشح میکند. این التهاب بتدریج موجب آسیب و صدمه به غضروف مفصلی شده که نتیجه آن درد و محدودیت حرکتی است
- ضربات زانو: گاهی اوقات ضربات شدید به زانو میتوانند به علت بد جوش خوردن محل شکستگی یا آسیب شدید به لیگامان های زانو موجب خراب شدن آن شوند. این ضایعات میتوانند بتدریج به غضروف مفصل صدمه زده و موجب درد و محدودیت حرکت گردند.
برای انجام جراحی تعویض مفصل زانو پزشک جراح با برش هایی که در سطح پایینی استخوان ران و سطح بالایی استخوان تیبیا (درشت نی) میدهد باقیمانده غضروف مفصلی و مقدار کمی از استخوان را از این نواحی برمیدارد سپس قطعات فلزی را بجای آنها قرار داده و آنها را با ماده خاصی به نام سیمان استخوانی به بستر استخوان محکم میکند. سپس یک قطعه پلاستیکی از جنس پلی اتیلن محکم را در بین این دو قطعه فلزی قرار میدهد.
بدین ترتیب استخوان های ران و درشت نی میتوانند به راحتی و بدون درد بر روی هم حرکت کنند. جراح در حین تعویض مفصل زانو برش های استخوانی را به نحوی انجام میدهد که تغییر شکل و انحراف زانو هم تصحیح شود.
هدف از جراحی تعویض مفصل زانو چیست؟
در مواقعی که به علت آسیب های زانو این مفصل تخریب شده است، دردهای شدیدی در آن ایجاد میشود که ممکن است فرد را حتی از فعالیت های ساده ای نظیر بالا رفتن از پله و یا راه رفتن دور کند. درد حتی ممکن است در هنگام نشستن و خوابیدن هم وجود داشته باشد.
مهمترین هدف تعویض مفصل زانو از بین بردن دردی است که در زانو براثر ساییدگی و آرتروز, روماتیسم و یا تخریب سطح مفصلی ایجاد شده است.
بدست آوردن دامنه حرکتی مطلوب در مفصل زانو و اصلاح تغییر شکل های ایجاد شده در زانو از دیگر علل بکار گیری مفصل مصنوعی زانو است.
وقتی غضروف مفصلی زانو به هر علتی تخریب میشود حرکت مفصل دردناک شده و مفصل دچار خشکی و محدودیت حرکتی میشود. در این وضعیت میتوان با تعویض سطوح مفصلی حرکات مفصل را بهتر کرده و درد را از بین برد. عمل جراحی تعویض مفصل زانو یکی از موفق ترین اعمال جراحی است. در غالب اوقات مفصل مصنوعی زانو بیش از ۲۰ سال عمر میکند.
فواید و مزایا ومعایب جراحی تعویض مفصل زانو چیست؟
عمل جراحی تعویض مفصل زانو چندین مزیت دارد. از جمله: رهایی از درد بهبود یافتن توانایی حرکت بهبود کیفیت زندگی چون انجام فعالیت های روزمره و ورزش آسان تر است. تحقیقات نشان داده است که چهار نفر از پنج نفر که جراحی تعویض مفصل زانو داشته اند، از زانو های جدید خود راضی هستند و افرادی که رضایت ندارند، دلیل اصلی نارضایتی آنها، تداوم درد است که ممکن است ربطی به عمل جراحی نداشته باشد. اگر قبل از عمل جراحی، آسیب نسبتا کمی داشته باشید که هنوز هم ممکن است موجب بروز علائم شدیدی شود، این خطر بیشتر است. اگر آسیب مفصل شما خیلی جدی نباشد، بهتر است به جای پذیرفتن خطر پیامدهای ضعیف عمل جراحی ، درمان های غیر جراحی را ادامه دهید.
معایب احتمالی جراحی تعویض زانو می تواند شامل تعویض مفاصل فرسوده در طول زمان، بروز مشکلات حرکتی و بی حسی باشد. اکنون می دانیم که تعویض مفصل زانو در مراحل اولیه بیماری آرتروز موثر نیست و می توانیم با اطمینان بگوئیم که در آرتروز پیشرفته، نتایج بهتری به دست می آید. معایب احتمالی جراحی تعویض مفصل زانو عبارتند از: یک مفصل تعویض شده زانو، هرگز نمی تواند به اندازه یک زانوی طبیعی خوب باشد و اغلب افراد، داشتن یک مفصل مصنوعی را در حدود سه چهارم طبیعی و نرمال می دانند. اغلب مفصل های تعویض شده ، برای خم کردن طبیعی زانو ، طراحی نشده اند. اگرچه معمولا احتمال زانو زدن وجود دارد، اما برخی افراد بر اثر انداختن وزن بدن خود بر روی زخم جلوی زانو، احساس ناراحتی می کنند. همچنین باید از کمی صدا کردن یا تق تق کردن در مفصل تعویض شده زانو آگاهی داشته باشید. ممکن است در ابتدا، در لبه خارجی جای زخم، کرختی و بی حسی داشته باشید که معمولا بعد از دو سال بهبود می یابد اما بعید است که به حالت عادی برگردد. یک مفصل تعویض شده زانو ممکن است بعد از گذشت یک مدت، فرسوده و یا شل شود. اغلب مفاصل تعویض شده زانو به مدت ۲۰ سال و یا بیشتر عمر خواهند کرد ، بنابراین بیمارانی که جوان تر هستند، به احتمال زیاد در دوره های بعدی زندگی خود به تکرار عمل جراحی نیاز پیدا خواهند کرد. شانس نیاز به تکرار عمل جراحی در شرایط زیر افزایش می یابد: داشتن اضافه وزن انجام کارهای دستی سنگین دویدن یا انجام ورزش های شدید اگر چه زانوی شما در صورت نیاز می تواند دوباره تعویض شود ، اما جراحی مجدد زانو پیچیده تر است و مزایای این عمل، معمولا با هر بار تعویض مجدد مفصل، کمتر می شود.
عمل تعویض مفصل زانو در چه مواردی انجام می شود؟
زمانیکه بیمار درد دارد و یا استخوان بر روی استخوان در معاینات سائیده شده باشد، جراح اقدام به تعویض مفصل می کند. سن بیمار باید بالای 60 سال باشد و معمولا زانو انحراف پیدا کرده و به شکل پرانتزی یا ضربدری است.
آیا یک مفصل مصنوعی زانو برای همیشه درست کار خواهد کرد؟
مفاصل مصنوعی زانو معمولا سال های زیادی برای بیمار کار کرده و موجب میشوند تا بیمار بتواند از یک زندگی فعال و پرتحرک لذت ببرد. با این حال مفاصل مصنوعی هم مانند هر ساختار دیگری میتواند بتدریج فرسوده شود. مهمترین مکانیسم فرسودگی این مفاصل مصنوعی لق شدن آنها در استخوان است.
در حین راه رفتن با هر باری که پا به زمین میرسد نیرویی به استخوان های زانو وارد میشود. این نیرو به محل اتصال مفصل مصنوعی و استخوان های اطرافش هم وارد میشود.
اگر مقدار این نیرو زیاد باشد به مرور زمان موجب میشود اتصال بین استخوان و سیمان و در نتیجه اتصال استخوان و مفصل مصنوعی سست شود. در این صورت مفصل مصنوعی لق شده و این لقی موجب درد و ناپایداری و مشکلات دیگر در مفصل میشود.
همچنین به مرور زمان بر اثر فشارهایی که به پلاستیک کارگذاشته شده در مفصل مصنوعی وارد میشود ذرات میکروسکوپی ریزی از آن کنده میشود.
این ذرات توسط گلبول های سفید بدن خورده میشوند تا از بدن خارج شوند ولی متاسفانه در این روند، گلبول های سفید برای مبارزه بیشتر با این ذرات از خود مواد سمی ترشح میکنند که همین مواد به مرور زمان موجب خورده شدن و جذب استخوان اطراف مفصل مصنوعی توسط بدن میشوند. جذب استخوان موجب میشود تا اتصال آن به مفصل مصنوعی هم سست شود.
چرا عمل تعویض مفصل زانو برخی بیماران موفقیت آمیز نیست؟
عمل تعویض مفصل عمل بزرگی است و به همین علت تمهیداتی برای آن لازم است. مریضی که مدتها راه نرفته است در زمان عمل نیازمند داروی ضد انعقاد است.
داروهایی مانند قرص وارفارین و آسپرین از جمله داروهایی هستند که به رقیق ماندن خون بیمار کمک می کند تا بعد از عمل خون بیمار لخته نشود.
یکی از شایع ترین علل مرگ و میر بعد از عمل تعویض مفصل زانو تشکیل لخته است که اگر به سمت قلب یا مغز برود باعث سکته قلبی یا مغزی می شود و اگر به ریه برود باعث آمبولی ریه و مرگ می شود. البته در هر عمل دیگری ممکن است این اتفاقات رخ بدهد.
چه دلایلی وجود دارد که عمل تعویض مفصل زانو انجام نگیرد؟
متاسفانه ، برخی افراد ممکن است حتی با داشتن بیماری آرتروز خیلی شدید، قادر به انجام جراحی تعویض مفصل زانو نباشند که ممکن است بنا به دلایل زیر باشد : عضلات ران بسیار ضعیف هستند و ممکن است توانایی حمایت از مفصل زانوی جدید را نداشته باشند. زخم های عمیق یا زخم های باز که مدت های طولانی در پوست زیر زانو وجود دارند و خطر ابتلا به عفونت را افزایش می دهند.
گزینه های جایگزین برای جراحی تعویض زانو چه هستند؟
اغلب پزشکان، درمان های بدون جراحی را قبل از تعویض مفصل زانو توصیه می کنند که شامل موارد زیر می باشند: رژیم غذایی کاهش وزن که می تواند فشار وارد شده بر روی زانو را کم کند. انجام تمرینات ورزشی اگرچه که ممکن است به دلیل وجود درد، ورزش هایی مانند شنا یا دوچرخه سواری، مشکل باشد، اما می توانید به آرامی شروع کنید و قدرت و انعطاف پذیری زانوی خود را بهبود ببخشید. داروهای ضد درد می توانند درد مفاصل را کاهش دهند در حالی که دارو های ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) ممکن است برای درمان زانوی متورم به شما کمک کنند. به طور کلی این روش ها به اندازه تعویض مفصل زانو نمی توانند نتایج خوبی را ارائه کنند اما ممکن است به شما اجازه دهند که به مدت چند سال، عمل تعویض مقصل زانو را به تعویق بیندازید. اگر شما این گزینه ها را امتحان کنید، ممکن است به گزینه های دیگری غیر از جراحی تعویض مفصل زانو فکر کنید. آرتروسکوپی و دبریدمنت (خارج کردن بافت های مرده) تکنیک های جراحی Keyhole (آرتروسکوپی) برای صاف کردن غضروف آسیب دیده و خارج کردن بافت های مرده از مفصل زانو تنها در شرایط خاص استفاده می شود. اگر علائمی مانند قفل شدن زانو وجود داشته باشد، پس از برداشتن قطعات شکسته استخوانی و غضروفی ممکن است از تعویض مفصل زانو،در آن مرحله جلوگیری شود.
هیچ مدرکی مبنی بر مفید بودن این روش برای درمان آرتروز وجود ندارد. شکستگی های ریز استخوانی (Microfracture) این عمل که با جراحی آرتروسکوپی انجام می شود، شامل ایجاد سوراخ هایی در سطح استخوان با استفاده از مته است. این کار باعث رشد غضروف جدید در مغز استخوان می شود. این تکنیک برای آرتروز پیشرفته توصیه نمی شود. برش استخوان (استئووتومی) این یک نوع روش جراحی است که می تواند به بیماران جوان کمک کند. این روش شامل بریدن استخوان ساق پا از وسط و ایجاد یک گوه برای تغییر بار از ناحیه ای که تحت تاثیر آرتروز قرار گرفته است.
برش استخوان(Osteotomy)ممکن است به عنوان یک روش جایگزین برای تعویض مفصل زانو باشد. با این حال ، انجام عمل موفقیت آمیز تعویض کامل مفصل زانو، بعد از آن بسیار دشوار است، به خصوص اگر در طی این روش، جراح مجبور باشد که رباط میانی را در سطح داخلی زانو قطع کند. اگر قسمت بیرونی زانو تحت تاثیر آرتروز قرار گرفته باشد، این عمل در انتهای استخوان ران انجام می گیرد تا بار به قسمت داخلی انتقال دهد. درمان کاندروسیت اتولوگ (پیوند غضروف از خود شخص) اگر فقط غضروف سخت آسیب دیده باشد ، غضروف جدید را می توان در یک لوله آزمایشی که از سلول های خودش گرفته شده است، رشد داد. سپس غضروف جدید به ناحیه آسیب دیده اعمال می شود.
این روش عمدتا برای ترمیم قسمت های کوچکی از غضروف آسیب دیده که ناشی از بروز یک آسیب تصادفی به مفصل زانو می باشد ، طراحی شده است. این روش هنوز برای مفاصلی که تحت آرتریت هستند، ثابت نشده است و فقط برای بیماران جوان تر که سلول های غضروف آنها فعال تر است، مناسب می باشد.
عمل جراحی تعویض مفصل زانو چگونه انجام میشود؟
در عمل تعویض مفصل زانو قسمتی از استخوان و غضروف پایین ترین بخش استخوان ران و بالاترین بخش استخوان ساق و قسمت پشتی استخوان کشکک خارج شده و به جای آنها مفصل مصنوعی که قسمت هایی از آن فلز و قسمتی دیگر نوعی پلاستیک بسیار مقاوم است.
منیسک و بعضی لیگامان های زانو نیز خارج میشوند. اتصال بخش های فلزی مفصل مصنوعی به استخوان های باقیمانده ران و ساق و کشکک معمولا با استفاده از ماده ای به نام سیمان استخوانی انجام میشود. البته مفاصل مصنوعی زانو از نوع بدون سیمان هم وجود دارند.
برای انجام عمل جراحی تعویض مفصل زانو پزشک جراح ابتدا یک شکاف پوستی در جلو مفصل زانو ایجاد کرده و پس از کنار زدن پوست و بافت های زیر پوستی استخوان کشکک را به کنار میزند تا استخوان های ران و درشت نی مشخص شوند.
وی ابتدا با استفاده از اره های برقی مخصوص برش هایی را در انتهای پایینی استخوان ران ایجاد میکند. با این برش ها غضروف مفصلی در این ناحیه کاملا برداشته شده و انتهای پایینی استخوان ران آماده پذیرش مفصل مصنوعی میشود.
جراح سپس یک قطعه فلزی را با استفاده از سیمان استخوانی به این ناحیه برش داده شده میچسباند.
در قسمت بالایی استخوان تیبیا یا درشت نی هم همین مراحل تکرار میشود. یعنی برشی در بالای این استخوان داده شده و سپس یک قطعه فلزی با استفاده از سیمان استخوانی در بالای استخوان درشت نی چسبانده میشود.
در مرحله آخر یک قطعه پلاستیکی از جنس پلی اتیلن مقاوم در بین این دو قطعه فلزی قرار میگیرد.
در بعضی موارد سطح پشتی استخوان کشکک هم برش داده شده و یک قطعه پلاستیکی به آن ناحیه چسبانده میشود.
مشاهده میشود که با استفاده از عمل جراحی تعویض مفصل زانو سعی میشود تا سطوحی که بر روی هم حرکت میکنند تعویض شده و با قسمت های مصنوعی و مقاوم تعویض گردند.
بر خلاف مفاصل مصنوعی ران که امروزه اکثرا از نوع بدون سیمان آنها استفاده میشود اکثر مفاصل مصنوعی
زانو را امروزه با سیمان به استخوان میچسبانند.
مراقبت هایی بعد از جراحی تعویض مفصل زانو
همانطور که می دانید بعد از هر جراحی مراقبت هایی لازم است، عمل جراحی تعویض مفصل زانو نیز از این قائده استثنا نیست و حتما مراقبت هایی را نیاز دارد. این مراقبت ها اصولا برای این صورت می پذیرد که بیماری کنترل شود و خدایی نا کرده بد تر از پیش نشود، به یاد داشته مراقبت های بعد از جراحی به اندازه خود جراحی می تواند با اهمیت باشد.
یکی از مهمترین مراقبت ها بعد از تعویض مفصل زانو این است که باید مراقب باشید تا زخم شما آلوده نشود، برای این کار باید هر 2 روز یکبار پانسمان خود را تعویض کنید، حتما وقتی بعد از جراحی به حمام می روید به آرامی روی زخم های خود را با آب و صابون شستشو دهید و بعد از حمام زخم را با سشوار خشک کنید و بعد از آن دوباره زخم را پانسمان کنید. در ضمن به این موضوع دقت داشته باشید که تا پزشک شما اجازه نداده است نباید راه بروید یا حمام کنید.
درصورتی که زخم ترشح زیاد داشت حتما باید پزشک را در جریان قرار داد و با مشورت پزشک مربوطه میتوان با روش های مختلف درمانی از پانسمان زیر استفاده کرد:
۲ thoughts on “تعویض مفصل زانو(Knee arthroplasty)”
مطلب خیلی کامل مفید بود سپاس گذارم
ممنون از مطالب مفید وبه روزتون
میخواستم اگر امکان داره در مورد پانسمان ها بیشتر توضیح بدید وفیلم آموزشی بگذارید