محلول ضدعفونی کننده دست چیست و از چه موادی ساخته شده است؟
هر ساله عدم رعایت بهداشت بیماری های زیادی را به وجود می آورد و موجب مرگ و میر افراد زیادی در سرتاسر دنیا می گردد. با این حال شستن دست ها و رعایت بهداشت می تواند در وهله ی اول جلوی گسترش و ابتلا به این بیماری ها را بگیرد. طبق گفته ی دانشمندان شستن دست ها با آب و صابون بهترین گزینه می باشد. با این حال در صورت نبود صابون می توان از ژل ، پد و یا محلول های الکلی استفاده نمود. در این متن با این مواد بیشتر آشنا می شویم و تاثیر آن ها را بر روی ویروس ها و باکتری ها و طریقه ساخت آن ها را بررسی می کنیم.
چرا ضدعفونی کننده های الکلی ؟
این مواد به دلیل سهولت در استفاده و در دسترس بودن بیشتر از آب و صابون طرفدار پیدا کرده اند. با این حال باید توجه نمود که در هنگام استفاده از محلول های الکلی از مالش دادن و پاک کردن آن ها پس از استفاده بپرهیزیم و صبر کنیم که در اثر جریان هوا خشک شوند. در غیر این صورت شاهد کاهش خاصیت ضدعفونی سازی آن ها خواهیم بود. علاوه بر این چگونگی ساخت این محصولات از اهمیت بالایی برخوردار است و می تواند تاثیر مستقیمی بر روی عملکرد این مواد برای تمیز سازی داشته باشد.
لازم به ذکر است که این محصولات تمیز کننده در مواردی که سطح باکتری های دست بالا است و یا در جلوگیری از عفونت های خاص ، جایگزین مناسبی برای آب و صابون به شمار نمی آیند.
ضدعفونی کننده های غیر الکلی
بنزالکونیوم کلرید ، ماده ی فعال موجود در بیشتر محصولات ضدعفونی کننده دست بدون الکل است که امروزه در دسترس می باشد. این ماده غیر قابل اشتعال است و غلظت کم آن نسبتاً غیر سمی می باشد. مطالعات نشان می دهد این مواد ممکن است تاثیر گذاری مناسبی برای همه ی میکروب ها از خود نشان ندهند.
با این حال این مواد در بازار هنوز جایگاه ویژه ای ندارند و همچنان محلول های الکلی طرفداران بیشتری در بین مردم دارند. ژل ها و محلول های بر پایه ی الکل توسط بیشتر سازمان های بهداشتی مورد حمایت قرار می گیرند و به همین دلیل معتبرتر شناخته می شوند
مواد الکلی
طبق گفته سازمان بهداشت جهانی (WHO) ، “ماده ضدعفونی کننده حاوی الکل (مایع ، ژل یا فوم) به محصولاتی گفته می شود که برای استفاده در دست ها و به منظور غیرفعال کردن میکروارگانیسم ها و یا به طور موقت سرکوب رشد آنها طراحی شده باشد. چنین محصولاتی ممکن است حاوی یک یا چند نوع الکل مواد مرطوب کننده و یا نگهدارنده باشند.”
محصولات الکلی که برای این منظور مورد استفاده قرار می گیرند معمولا یکی از موارد زیر و یا ترکیب دو مورد از آن ها می باشد:
- اتانول : در غلظت 60 تا 85 درصد برای از بین بردن ویروس ها
- n-پروپانول: در غلظت 60 تا 80 درصد و برای از بین بردن باکتری ها
- ایزوپروپیل الکل : در غلظت 60 تا 80 درصد و برای از بین بردن باکتری ها
نکته: غلظت های فوق به دلیل وجود آب و تاثیر گذاری بیشتر این مواد در از بین بردن پروتئین سلول های بیگانه مورد استفاده قرار می گیرد.
آب و صابون یا محلول های الکلی؟
CDC شستن دست ها را با آب و صابون توصیه می کند زیرا شستشوی دست باعث کاهش انواع میکروب ها و مواد شیمیایی روی دست ها می شود. اما اگر صابون و آب در دسترس نباشد ، استفاده از یک ضدعفونی کننده دست با حداقل 60 درصد الکل می تواند در جلوگیری از مریض شدن و انتشار میکروب به دیگران به شما کمک کند ولی با این حال نمی توان از تمیز بودن آن نسبت به سایر آلاینده ها مطمئن بود. زیرا ضدعفونی کننده های دست الکلی در بعضی مواقع تعداد میکروب های دست را به سرعت کاهش می دهند ، اما نمی توانند همه ی انواع جرم ها را از بین ببرند.
یکی از دلایل دیگری که CDC صابون را گزینه ی بهتری نسبت به محلول های الکلی می داند عدم استفاده ی به اندازه از این الکل ها می باشد. همچنین ممکن است مصرف کنندگان قبل از تاثیر گذاری این مواد بر روی میکروب ها به سرعت آن را خشک نمایند.
محلول های شست و شو در ازبین بردن چربی ها کمتر موثر واقع می شوند
در محیط های کاری ای مانند بیمارستان که اغلب افراد با میکروب ها سر و کار دارند استفاده از الکل ها می تواند بسیار موثر واقع شود. اما در صورتی که فرد دستانی بسیار آلوده و یا چرب دارد لازم است تا با آب و صابون آن را شست وشو دهد. هنگامی که دست ها به شدت کثیف و یا چرب هستند ، ضدعفونی کننده دست ممکن است به خوبی تاثیر نکند.
ضدعفونی کننده های الکلی ممکن است مواد شیمیایی مضر مانند سموم دفع آفات و فلزات سنگین را از دست خارج نکنند.
بنابراین اگر با این مواد سر و کار دارید حتما دست های خود را با آب و صابون شست و شو دهید.
میزان تاثیر گذاری محلول ضدعفونی کننده دست
میزان تاثیر گذاری این مواد به قدری هست که می تواند باکتری های گرم مثبت، گرم منفی، پاتوژن های مقاوم، مایکوباکتریوم توبرکلوزیس ، HIV ، ویروس آنفلوانزا را از بین ببرد.
تحقیقات نشان می دهد این ضدعفونی کننده ها در جلوگیری از شیوع آنفولانزای فصلی ، H1N1 ، URI و سایر بیماریهای مبتنی بر ویروس و باکتری بسیار موثر است.
مطالعه ای در سال 2017 ، به بررسی فعالیت این محلول ها بر روی ویروس های نوظهوری ، مانند ویروس ابولا ، ویروس Zika (ZIKV) ، سندرم حاد تنفسی خاورمیانه (MERS) و سندرم حاد کرونا ویروس (SARS-CoV) پرداخت و نتایج آن در مجله بیماریهای عفونی منتشر گردید . بر اساس این مطالعات ویروس ها طبق فرمولاسیون ساخت مورد تایید WHO ( محلول های بر پایه ی اتانول و ایزوپروپیل الکل) از بین خواهند رفت. در نتیجه در سال های اخیر و با شیوع ویروس های گوناگون اغلب دولت ها و سازمان های بهداشتی مردم را به استفاده ی مرتب از این محلول ها تشویق می نمایند.
نکته
این محصولات خوراکی نمی باشند و مصرف و بلعیدن این مواد می تواند مسمومیت های زیادی را پدید آورد به طوری که مرکز کنترل سم آمریکا بین سالهای 2011 تا 2015 حدود 85000 تماس در زمینه ی مسمومیت کودکان در اثر بلعیدن این محلول ها دریافت کرده است.
فرمولاسیون ساخت محلول ضدعفونی کننده دست
این محصولات به صورت فوم ، ژل، محلول و… حاوی مواد شیمیایی گوناگونی می باشند. به طور کلی هر شرکت فرمولاسیون تولید خاص خود را دارد.
محصول پیشنهادی
منبع(سایت)