تاکی کاردی فوق بطنی (Supraventricular Tachycardia یا SVT) یکی از اختلالات شایع در ریتم قلب است که با ضربان سرع قلب، بالا و غیرعادی مشخص میشود. این وضعیت معمولا از قسمت های بالایی قلب یعنی دهلیز ها منشا میگیرد و میتواند در هر سنی رخ دهد و اغلب باعث نگرانی فرد به دلیل احساس تپش قلب سریع یا نامنظم میشود. در این مقاله، به بررسی علائم، علل، و راهکارهای درمان این مشکل میپردازیم.
ضربان قلب بالا یا تاکی کاردی فوق بطنی یا دهلیزی (SVT)
تاکی کاردی فوق بطنی یا دهلیزی (SVT) به ضربان قلب بالا گفته میشود که از دهلیزهای بالای قلب آغاز میشود. برخی از فرمهای آن تاکی کاردی دهلیزی حملهای (PAT) و تاکی کاردی فوق بطنی حملهای (PSVT) نامیده میشود.
مکانیسمهای تاکیکاردی فوق بطنی (PSVT)
شکل 1 به طور شماتیک اشکال رایج PSVT را نشان میدهد. گره AV در مثلث کوخ در کف دهلیز راست قرار دارد. مسیرهای جداگانه، با مشخصه سرعت هدایت سریع یا کند، ورودی را به گره AV فراهم میکنند.3 اگر این مسیرها دورههای بازگشت متفاوتی داشته باشند، بازگشت با استفاده از یک مسیر برای هدایت آنتروگراد و یکی برای هدایت رتروگراد ممکن است رخ دهد. موقعیت موج P در طول AVNRT به نوع مسیرهای استفاده شده بستگی دارد. در رایجترین شکل، مسیر کند-آنتروگراد، مسیر سریع-رتروگراد، موج P دیده نمیشود یا در قسمت انتهایی QRS قابل مشاهده است. اگر از 2 مسیر کند یا یک مسیر سریع آنتروگراد و یک مسیر کند رتروگراد استفاده شود، فاصله RP′ به ترتیب کوتاه یا طولانی خواهد بود. اگرچه غیرمعمول است، اما بلوک AV در طول تاکیکاردی ممکن است رخ دهد اگر بلوک در گره AV دیستال یا دسته هیس رخ دهد.
تاکیکاردی سوپراونتریکولار (PSVT): مکانیسمها، یافتههای معمول ECG و درمانهای توصیهشده
در تاکیکاردی ورودی مجدد دهلیزی-بطنی معمولی (هدایت آنتروگراد از طریق مسیر آهسته گره دهلیزی-بطنی و هدایت رتروگراد از طریق مسیر سریع)، موج P رتروگراد ممکن است دیده نشود یا ممکن است زود پس از کمپلکس QRS قابل مشاهده باشد. در صورت مشاهده، اغلب به صورت یک R′ کاذب در لید V1 ظاهر میشود. در تاکیکاردی ورودی مجدد دهلیزی-بطنی، معمولاً یک فاصله RP کوتاه با زمانبندی و مورفولوژی موج P وابسته به محل و سرعت هدایت مسیر جانبی وجود دارد. تاکیکاردی دهلیزی، فواصل RP و PR متغیر تولید میشود زیرا هدایت AV به خواص گره AV و سرعت تاکیکاردی بستگی دارد، همچنین در تاکیکاردی دهلیزی، مورفولوژی و محور موج P تحت تأثیر محل منشأ دهلیزی و مکانیسم تاکیکاردی قرار دارد. درمانهای حاد و مزمن در متن مورد بحث قرار گرفتهاند. P نشاندهنده موج P است؛ AAD، داروی ضد آریتمی.
علائم تاکیکاردی فوق بطنی
تشخیص تاکیکاردی فوق بطنی معمولاً بر اساس علائم زیر صورت میگیرد:
- تپش قلب سریع و غیرعادی (پالپیتاسیون): شایع ترین علامت تاکیکاردی تپش قلب سریع میباشد، افزایش ناگهانی تعداد ضربان قلب (بیش از 100 ضربه در دقیقه) است.
- سرگیجه یا احساس ضعف: افزایش ضربان قلب میتواند منجر به کاهش جریان خون و در نهایت باعث ایجاد سرگیجه شود.
- تنگی نفس: بسیاری از افراد احساس میکنند که به اندازه کافی نمیتوانند نفس بکشند.
- درد یا فشار در قفسه سینه: افراد ممکن است احساس درد یا فشاری مشابه آنژین (درد قلبی) را تجربه کنند.
- خستگی شدید: فعالیت غیرعادی قلب میتواند منجر به خستگی مفرط شود.
- تعریق زیاد: این حالت میتواند ناشی از واکنش سیستم عصبی به ضربان غیرطبیعی قلب باشد.
- اضطراب: برخی افراد به دلیل احساس غیرطبیعی ضربان قلب دچار اضطراب میشوند.
علل تاکیکاردی فوق بطنی
چندین عامل ممکن است منجر به این وضعیت شود:
- سیستم الکتریکی غیرطبیعی قلب: شایعترین علت SVT وجود مسیرهای الکتریکی اضافی در قلب است که باعث بازگشت مجدد سیگنالهای الکتریکی میشود.
- بیماریهای قلبی: بیماریهایی مانند نارسایی قلبی، بیماریهای دریچهای قلب یا کاردیومیوپاتی ممکن است خطر SVT را افزایش دهند.
- استرس و اضطراب شدید: استرس روانی میتواند باعث تحریک سیستم عصبی و افزایش ضربان قلب شود.
- عوامل تحریککننده: مصرف کافئین، الکل، سیگار یا داروهای خاص میتواند باعث ایجاد یا تشدید SVT شود.
- مشکلات ساختاری قلب: مانند نقص مادرزادی یا اختلال در دریچههای قلب.
- مشکلات هورمونی: پرکاری تیروئید یا تغییرات هورمونی در دوران بارداری ممکن است به SVT منجر شود.
- مصرف برخی داروها: داروهای محرک یا غیرقانونی مانند کوکائین میتوانند ضربان قلب را افزایش دهند.
روشهای درمان تاکیکاردی فوق بطنی
1. روشهای خانگی و غیرتهاجمی
- تکنیک واگال شامل تمرینهایی مانند سرفه کردن شدید یا نگه داشتن نفس است که میتواند ضربان قلب را کاهش دهد.
- تغییر در سبک زندگی، برنامه غذایی و کاهش مصرف کافئین و الکل میتواند به کنترل علائم کمک کند.
- مدیتیشن و تمرینات تنفس عمیق به کاهش استرس و کنترل ضربان قلب کمک میکنند.
2. تجویز دارو
با تجویز داروهای کنترلکننده ریتم قلب مانند بتابلاکرها یا کلسیم بلاکرها توسط پزشکان متخصص. این داروها به کاهش تحریکپذیری قلب کمک میکنند.
- مسدودکنندههای کانال کلسیم (وراپامیل): این داروها میتوانند ریتم قلب را تنظیم کنند.
- مسدودکنندههای بتا پروپرانولول): این دسته دارویی نیز به کنترل ضربان قلب کمک میکنند.
- آدنوزین: در موارد حاد، آدنوزین بهصورت تزریقی میتواند ضربان سریع قلب را به حالت طبیعی بازگرداند.
3. درمانهای تخصصی
- روش کاردیوورژن الکتریکی شامل شوک الکتریکی کنترلشده به قلب است تا ریتم طبیعی بازیابی شود.
- در موارد حادتر، ممکن است نیاز به نصب دستگاهی برای تنظیم ضربان قلب باشد.
تشخیص تاکیکاردی فوق بطنی
تشخیص SVT معمولاً توسط متخصص قلب و با استفاده از روشهای زیر انجام میشود:
- نوار قلب (ECG)، اولین و مهمترین ابزار تشخیصی است که تغییرات ریتم قلب را نشان میدهد.
- دستگاه هولتر برای ثبت مداوم ریتم قلب طی 24 تا 48 ساعت استفاده میشود.
- تست ورزش ممکن است برای شناسایی ارتباط SVT با فعالیت بدنی بهکار رود.
- مطالعه الکتروفیزیولوژی (EPS)، فعالیت الکتریکی قلب را بررسی کرده و مسیرهای غیرطبیعی را شناسایی میکند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر ضربان قلب بالا به طور مکرر رخ میدهد یا همراه با علائمی مانند درد شدید قفسه سینه، غش، یا تنگی نفس است، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
نتیجهگیری
تاکیکاردی فوق بطنی یک مشکل شایع اما قابل کنترل است. با شناسایی به وقت علائم و مدیریت آن ها میتوانید از عوارض جدی جلوگیری کنید و افراد میتوانند زندگی عادی و بدون مشکل داشته باشند. اگر علائمی مشابه SVT دارید، مشورت با یک متخصص قلب ضروری است تا بهترین راهکار درمانی برای شما تعیین شود.