آیا تاکنون با پوست خشک، ملتهب و خارش‌دار دست و پنجه نرم کرده‌اید؟ شاید با شنیدن نام اگزما، تصاویری از لکه‌های قرمز و پوسته‌پوسته در ذهن‌تان تداعی شود. اما اگزما صرفاً یک مشکل پوستی سطحی نیست. این بیماری مزمن، ناشی از واکنش بیش از حد سیستم ایمنی بدن به عوامل مختلف، از ژنتیک تا محیط زیست، است. در این مقاله، به دلایل بروز این بیماری پوستی شایع، نشانه‌های آن و راهکارهای نوین درمانی خواهیم پرداخت. همچنین، به شما خواهیم گفت که چگونه با استفاده از روش‌های طبیعی، می‌توانید بر این بیماری غلبه کنید و پوستی سالم و شاداب داشته باشید.
اگزما پوستی دست چیست؟
اگزمای دست که به عنوان درماتیت نیز شناخته می‌شود یکی از رایج‌ترین انواع اگزما است. این عارضه در درجه اول کف دست را درگیر می‌کند اما ممکن است قسمت‌های دیگر دست را نیز تحت تاثیر قرار دهد. علائم اصلی عبارتند از خشکی، خارش، قرمزی و تیره شدن پوست نسبت به پوست اطراف. علائم دیگر شامل ترک خوردگی، درد و خونریزی است. در برخی موارد، ممکن است تاول‌ها ظاهر شوند. پوست به طور کلی خشک، پوسته‌پوسته و ضخیم می‌شود و انگشتان هنگام تشدید اگزما ممکن است متورم شوند. اگر اگزما به مدت طولانی شدید باشد، دست‌ها می‌توانند بسیار دردناک شوند و انجام کارهای روزمره مانند بستن دکمه، گرفتن قلم یا استفاده از رایانه را دشوار کنند.
علت و دلایل ظاهر شدن اگزما پوستی
اگزما میتواند به دلایل مختلفی روی دست‌ها ظاهر شود. برای مثال، دست‌ها ممکن است تحت تأثیر درماتیت تماسی تحریکی یا آلرژیک، یا هر دو به طور همزمان، قرار بگیرند. تماس با مواد محرک مانند گرد و غبار، مواد شوینده، مواد تمیزکننده، اسپری‌های هوازی، مواد شیمیایی استفاده شده در ناخن‌های اکریلیک، یا حتی شستشوی مکرر دست‌ها یا استفاده از دستمال مرطوب میتواند باعث اگزما تحریکی دست شود. پوست کف دست‌ها بسیار ضخیم‌تر از سایر نقاط بدن، به جز کف پاها است و به طور معمول میتواند در برابر سایش و پارگی زیادی مقاومت کند. اما وقتی افراد به طور مرتب دست‌های خود را در مواد شوینده یا حلال‌ها غوطه‌ور می‌کنند، سد محافظتی پوست از بین می‌رود و ممکن است اگزما ایجاد شود. به طور کلی دلایل اصلی اگزما پوستی میتواند:
زمینه‌های ژنتیکی
وجود سابقه خانوادگی اگزما، آسم یا سایر آلرژی‌ها، احتمال ابتلا به این بیماری پوستی را افزایش می‌دهد. به عبارت دیگر، گاهی اوقات، زمینه‌های ژنتیکی فرد را مستعد ابتلا به اگزما می‌کند. این بدان معناست که ممکن است افراد با این پیش‌زمینه، حساسیت بیشتری نسبت به عوامل محیطی داشته باشند.
سیستم ایمنی
افرادی که به اگزما مبتلا هستند، سیستمی ایمنی بیش از حد فعال دارند. این سیستم به محرک‌های معمولی و مواد آلرژی‌زا به شدت واکنش نشان می‌دهد و با ایجاد التهاب، پوست را ملتهب و تحریک می‌کند. نتیجه این واکنش بیش از حد، بروز علائم آزاردهنده اگزما است.
محیط اطراف
عوامل متعددی در محیط اطراف ما می‌توانند پوست را تحریک کرده و علائم اگزما را تشدید کنند. تماس با مواد شیمیایی موجود در محصولات بهداشتی و شوینده‌ها، پوشیدن لباس‌های ساخته شده از الیاف خشن مانند پشم، تغییرات شدید دما و رطوبت هوا، و حتی استرس‌های روانی، همگی می‌توانند به عنوان محرک‌هایی برای اگزما عمل کنند.
نقش احساسات در اگزما
رابطه تنگاتنگی بین سلامت روان و سلامت جسم وجود دارد. استرس، اضطراب و افسردگی می‌توانند بر عملکرد سیستم ایمنی بدن تأثیر گذاشته و علائم اگزما را تشدید کنند. به عبارت دیگر، احساسات منفی می‌توانند به عنوان یک عامل داخلی، پوست را حساس‌تر کرده و بروز علائم اگزما را تشدید کنند.
علائم بیماری اگزما چیست؟
همه انواع اگزما باعث خارش و قرمزی پوست می شوند. اما برخی از آنها، مانند اگزمای دست، ظاهری متفاوت از سایر انواع دارند. برخی از علائم اگزما دست:
- پوست ترک خورده، پوسته پوسته، فلس دار یا پوسته پوسته
- قرمزی
- خارش شدید پوست در ناحیه اگزما
- درد
- خشکی (تا حدی که پوست پوسته پوسته و لایه لایه شود)
اگزما در کدام نواحی بیشتر خودنمایی می‌کند؟
اگزما، آن مهمان ناخوانده‌ای که با خارش و قرمزی پوست همراه است، میتواند در هر کجای بدن ما سر برآورد. اما معمولاً برخی مناطق از بدن، بیشتر از سایرین هدف این بیماری قرار می‌گیرند.
- پوست ظریف صورت: به ویژه گونه‌ها، اغلب اولین نشانه‌های اگزما را به خود می‌گیرند.
- دست‌ها و پاها: به دلیل تماس مداوم با مواد مختلف، دست‌ها و پاها مستعد ابتلا به اگزما هستند.
- چین‌های پوستی: نواحی مانند داخل آرنج، پشت زانو و گردن به دلیل اصطکاک بیشتر، مستعد خشکی و التهاب می‌شوند.
- اطراف گوش‌ها و لب‌ها: پوست نازک این نواحی، آنها را مستعد ابتلا به اگزما می‌کند.
اگزما میتواند هر نقطه‌ای از بدن را درگیر کند، اما معمولاً در نواحی خشک‌تر و حساس‌تر پوست، شدت بیشتری دارد.
انواع اگزما پوستی
1. درماتیت آتوپیک
یکی از رایج‌ترین انواع اگزما، درماتیت آتوپیک است. این بیماری اغلب در دوران کودکی آغاز شده و با افزایش سن ممکن است شدت آن کاهش یابد یا حتی به طور کامل برطرف شود. پزشکان متخصص پوست، درماتیت آتوپیک را به عنوان یکی از اجزای تریاد آتوپیک معرفی می‌کنند که این بدان معناست که افراد مبتلا به درماتیت آتوپیک اغلب به دو بیماری آلرژیک دیگر یعنی تب یونجه و آسم نیز مبتلا هستند.
2. درماتیت تماسی
این بیماری پوستی به دو دسته کلی تقسیم می‌شود، درماتیت تماسی آلرژیک که در این نوع، سیستم ایمنی بدن شما به برخی مواد، مانند فلزات، واکنش نشان می‌دهد و باعث التهاب و قرمزی پوست می‌شود. این واکنش شبیه به حساسیت فصلی است، اما در پوست رخ می‌دهد. درماتیت تماسی تحریکی این نوع درماتیت به دلیل تماس مستقیم پوست با مواد شیمیایی قوی یا محرک ایجاد می‌شود. این مواد می‌توانند به طور مستقیم به پوست آسیب رسانده و باعث التهاب شوند.
3. درماتیت سبورئیک
بیماری پوستی سبورئیک، یک اختلال التهابی مزمن است که اغلب نواحی چرب پوست را درگیر می‌کند. این بیماری که به نام اگزما سبورئیک نیز شناخته می‌شود، با ایجاد لکه‌های قرمز و پوسته‌های چرب همراه است. پوست سر، صورت، قفسه سینه و پشت از جمله نواحی رایجی هستند که بیشتر تحت تأثیر این بیماری قرار می‌گیرند.
4. درماتیت نورودرماتیک
این نوع التهاب پوست، شباهت‌های زیادی به اگزما دارد. پوست در نواحی مبتلا، ضخیم و پوسته‌پوسته می‌شود و ظاهر نامناسبی پیدا می‌کند.
5. درماتیت سکه‌ای
همان‌طور که از نامش پیداست، این نوع درماتیت لکه‌هایی شبیه سکه روی پوست ایجاد می‌کند. خارش شدید، یکی از مشخص‌ترین علائم این نوع التهاب پوست است.
6. درماتیت استازیس
این نوع التهاب پوست، نتیجه نارسایی وریدی است. در این حالت، مایع از رگ‌های آسیب‌دیده به بافت‌های اطراف نشت می‌کند و باعث التهاب، تورم و خارش می‌شود.
آیا اگزما واگیردار است؟
اگزما دست مسری نیست و قابل کنترل است. شما نمی‌توانید آن را از شخص دیگری “بگیرید” یا به کسی دیگر منتقل کنید. با این وجود، علائم اگزما دست میتواند بر عزت نفس و توانایی فرد در انجام کار تأثیر بگذارد. با گذشت زمان، اگزما دست یک بیماری پوستی است که میتواند باعث خشکی پوست، تضعیف سیستم ایمنی، شعله‌ور شدن اگزما در مناطق آسیب دیده و تضعیف سد پوستی شود.
درمان اگزما پوستی
شناخت موادی که باعث تشدید اگزما دست شما می‌شوند و محافظت از دستان خود در خانه و محل کار میتواند به جلوگیری از تحریک بیشتر پوست کمک کند. اگر فکر می‌کنید ماده‌ای در خانه یا محل کار باعث بروز اگزما دست شما شده است، پزشک میتواند با انجام یک آزمون مشخص کند که کدام آلرژن‌ها یا محرک‌ها ممکن است مشکل‌ساز باشند. پزشک همچنین میتواند به شناسایی رفتارها یا عادت‌هایی که ممکن است به اگزما دست شما کمک کنند و یافتن راه‌هایی برای اصلاح یا اجتناب از آنها کمک کند.
مراقبت پوستی
- شستشوی ملایم دست‌ها
از آب ولرم و شوینده بدون عطر استفاده کنید. دست‌های خود را به آرامی خشک کرده و بلافاصله مرطوب‌کننده بزنید و در صورت امکان، از شستشوی دست با آب خودداری کنید و از شوینده‌های بدون آب استفاده کنید.
- محافظت از دست‌ها
هنگام انجام کارهای خانه مانند تا کردن لباس، از دستکش‌های نخی استفاده کنید. دستکش‌ها را با شوینده بدون عطر و رنگ بشویید. اگر نوک انگشتان شما درگیر اگزما نیست، می‌توانید نوک دستکش‌ها را ببرید تا در هوای گرم راحت‌تر باشند. برای کارهای مرطوب، از دستکش‌های وینیل همراه با آستر نخی استفاده کنید. بعد از استفاده، دستکش‌ها را بشویید و خشک کنید.
پماد های اگزما
نرم‌کننده‌ها مرطوب‌کننده‌های پزشکی هستند که در فرمولاسیون‌های مختلفی وجود دارند. این‌ها شامل لوسیون‌ها، کرم‌ها، ژل‌ها، پمادها و اسپری‌ها می‌شوند. آنها هم با نسخه پزشک و هم بدون نسخه در داروخانه‌ها در دسترس هستند. برای تقویت عملکرد سد پوستی، حتی زمانی که اگزما شعله‌ور نیست، باید در طول روز به طور مکرر استفاده شوند. آنها پوست را مرطوب نگه می‌دارند و از ورود محرک‌ها و آلرژن‌ها به آن جلوگیری می‌کنند. پمادهای نرم‌کننده برای پوست‌های بسیار خشک موثرترین نوع هستند، اما برخی افراد استفاده از آنها را در طول روز چرب و ناخوشایند می‌دانند. اگر این مورد برای شما صدق می‌کند، قبل از خواب پماد بزنید و شبانه دستکش‌های ۱۰۰٪ پنبه‌ای بپوشید. در طول روز به طور مکرر از کرم استفاده کنید.
- پماد اپادرم
پماد اپادرم مونلیکه راه‌حلی موثر و ملایم برای التیام و ترمیم پوست‌های خشک و حساس است. این محصول با فرمولاسیون غنی از مواد مرطوب‌کننده، به عمق لایه‌های پوست نفوذ کرده و رطوبت از دست رفته را جبران می‌کند.
- پماد کالاندولا
کالاندولا با مکانیسم‌های پیچیده و هماهنگ، التهاب پوست را فروکش کرده و درد ناشی از آن را تسکین می‌دهد. یکی از دلایل اصلی اثرگذاری پماد کالاندولا، وجود ترکیبات آنتی‌اکسیدانی قوی مانند کاروتنوئیدها است. این ترکیبات با خنثی‌سازی رادیکال‌های آزاد مضر، از سلول‌های پوست در برابر آسیب محافظت کرده و روند بهبود را تسریع می‌کنند. علاوه بر این، تانن موجود در کالاندولا نیز با خاصیت ضدالتهابی خود، در کاهش قرمزی، تورم و درد ناشی از التهاب در اگزما پوستی نقش مهمی ایفا می‌کند.
قرص و آمپول
- کورتیکوستروئیدهای موضعی
کورتیکوستروئیدهای موضعی با کاهش التهاب، به درمان اگزما کمک می‌کنند. این داروها برای پوستی که دردناک، ترک‌خورده، قرمز یا تیره‌تر از پوست اطراف است، مفید هستند. دست‌ها معمولاً به کورتیکوستروئیدهای قوی‌تری نیاز دارند، بنابراین معمولاً کورتیکوستروئیدهای موضعی قوی برای کودکان تجویز می‌شوند. این داروها باید برای مدت کوتاهی، معمولاً ۲ هفته، استفاده شوند. اگر پوست عفونی شده باشد، ممکن است آنتی‌بیوتیک به صورت کرم یا حتی قرص تجویز شود.
- مهارکننده‌های کالسینورین موضعی
پماد پروتوپیک، یک مهارکننده کالسینورین موضعی، گاهی اوقات برای درمان اگزما دست تجویز می‌شود. برای درمان اگزما آتوپیک توسعه یافته‌اند و با تغییر سیستم ایمنی کار می‌کنند. نحوه استفاده از آنها متفاوت از کورتیکوستروئیدهای موضعی است.
پیشگیری از ابتلا به اگزما پوستی
- استفاده روزانه از مرطوب‌کننده، حتی در روزهایی که پوست‌تان سالم به نظر می‌رسد، از اهمیت بالایی برخوردار است. مرطوب‌کننده، مانند یک سد محافظتی، رطوبت طبیعی پوست را حفظ کرده و از خشکی آن جلوگیری می‌کند.
- افزودن روغن‌های طبیعی و مرطوب‌کننده به آب حمام، به نرمی و لطافت پوست کمک کرده و از خشکی آن جلوگیری می‌کند.
- قرار گرفتن طولانی مدت در معرض گرما، سرما یا نور مستقیم خورشید، میتواند پوست را خشک و حساس کند. بنابراین، استفاده از مرطوب‌کننده در فصول مختلف سال و محافظت از پوست در برابر آفتاب، بسیار مهم است.
- تماس مستقیم با مواد شوینده، حلال‌ها و مواد شیمیایی، میتواند باعث تحریک پوست شود. استفاده از دستکش هنگام کار با این مواد، میتواند از بروز اگزما پیشگیری کند.
- برخی افراد به مواد غذایی خاصی حساسیت دارند که میتواند باعث بروز اگزما شود. شناسایی و پرهیز از این مواد غذایی، به بهبود وضعیت پوست کمک می‌کند.