زونا، که به آن هرپس زوستر هم گفته می‌شود، یک بثورات دردناک است که در یک طرف صورت یا بدن ظاهر می‌شود و توسط ویروس واریسلا زوستر عامل آبله‌مرغان هم هست، ایجاد مبشود. افراد در هر سنی می‌توانند آبله‌مرغان بگیرند. وقتی کسی آبله‌مرغان می‌گیرد و بهبود می‌یابد، ویروس واریسلا زوستر در سلول‌های عصبی او به حالت خفته باقی می‌ماند. بعدها در زندگی، این ویروس می‌تواند دوباره فعال شود و باعث زونا شود. زونا بیشتر در بزرگسالان مسن یا افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، دیده می‌شود. با افزایش سن و یا کاهش کارایی سیستم ایمنی، ویروس می‌تواند دوباره فعال شود و از سلول‌های عصبی به پوست مهاجرت کند و باعث ایجاد بثورات زونا شود.
انواع زونا یا هریس زوستر کدام است؟
نوع زونایی که به آن مبتلا می‌شوید، بستگی به این دارد که کدام ریشه‌های عصبی توسط ویروس درگیر شده‌اند. در حالی که زونا بیشتر در ناحیه تنه تأثیر می‌گذارد، می‌تواند چشم‌ها، صورت یا دهان شما را نیز درگیر کند، به طور گسترده پخش شود یا اصلا باعث ایجاد بثورات نشود.
۱. زونای چشمی (هرپس زوستر چشمی)
در زونا چشمی، ویروس واریسلا زوستر شاخه چشمی عصب پنجم مغزی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.علائم آن شامل سوزش یا گزگز و به دنبال آن بروز بثورات زونا روی پیشانی، پلک بالایی و بینی است. در حدود نیمی از موارد، خود چشم درگیر می‌شود و منجر به موارد زیر می‌شود:
- درد
- قرمزی
- حساسیت به نور
- تغییرات بینایی
2. زونای گوش
کمتر از یک درصد موارد زونا، عصب هفتم جمجمه‌ای را درگیر می‌کند و باعث زونا گوش یا سندرم رامسی هانت می‌شود. علائم آن عبارتند از:
- فلج یک طرفه صورت
- درد گوش
- بثورات زونا روی گوش یا داخل آن
همچنین ممکن است عصب هشتم جمجمه‌ای مجاور را نیز تحت تاثیر قرار دهد و باعث موارد زیر شود:
- سرگیجه
- کاهش شنوایی یا وزوز گوش در گوش آسیب دیده
- کاهش حس چشایی
- گفتار نامفهوم
حدود ۸۵ درصد از افراد مبتلا به سندرم رامسی هانت، فلج صورتشان تا حدی طی ۴ هفته و به طور کامل طی ۶ ماه بهبود می‌یابد.
3. زونای اوتوکوس
هرپس زوستر اوتیک یا سندروم رمزی هانت این نوع زونا زمانی رخ می‌دهد که ویروس به اعصاب گوش حمله کند. بیماران معمولاً دچار درد گوش، کاهش شنوایی، سرگیجه و فلج موقت عضلات صورت در سمت درگیر می‌شوند. درمان سریع این نوع زونا بسیار مهم است، زیرا در برخی موارد، مشکلات شنوایی و تعادل می‌توانند دائمی شوند.
4. زونای ناحیه‌ای
رایج‌ترین نوع زونا است که معمولاً در ناحیه‌ای از بدن مانند قفسه سینه، کمر، شکم یا گردن ظاهر می‌شود. این نوع زونا با تاول‌های دردناک و حساسیت پوستی همراه است. اگرچه اغلب بدون عارضه بهبود می‌یابد، اما در برخی افراد، درد عصبی پس از بهبود تاول‌ها باقی می‌ماند.
5. زونای منتشر
هرپس زوستر منتشر یا سیستمیک در این نوع، ویروس به‌صورت گسترده‌تری در بدن پخش می‌شود و به چندین نقطه از پوست حمله می‌کند. این وضعیت بیشتر در افراد با سیستم ایمنی ضعیف مانند بیماران مبتلا به سرطان یا دیابت شدید دیده می‌شود. زونای منتشر نیاز به درمان فوری دارد.
6. زونای داخلی
در موارد نادر، ویروس می‌تواند اعضای داخلی مانند ریه، کبد و مغز را درگیر کند. این نوع زونا بسیار خطرناک است و می‌تواند منجر به عوارض جدی مانند التهاب ریه یا مشکلات عصبی شدید شود.
اهمیت درمان زونا و جلوگیری از عوارض
درمان زونا بسیار حائز اهمیت است، زیرا در صورت عدم درمان به‌موقع، این بیماری می‌تواند باعث مشکلاتی مانند نورالژی پس از هرپس (درد عصبی طولانی‌مدت)، زخم‌های پوستی و حتی مشکلات چشمی شود. به همین دلیل، مراجعه سریع به پزشک و شروع درمان می‌تواند نقش کلیدی در جلوگیری از عوارض این بیماری داشته باشد.
درمان زونا با روش‌های پزشکی
برای کنترل و درمان زونا، پزشکان از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند که مهم‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر است:
۱. داروهای ضدویروسی
از آنجایی که زونا یک بیماری ویروسی است، داروهای ضدویروسی نقش کلیدی در درمان آن دارند. برخی از این داروها شامل:
- آسیکلوویر (Acyclovir)
- والاسیکلوویر (Valacyclovir)
- فامسیکلوویر (Famciclovir)
این داروها به کاهش تکثیر ویروس، کاهش شدت بیماری و کوتاه کردن دوره آن کمک می‌کنند. مصرف این داروها در روزهای اولیه بروز زونا بیشترین تأثیر را دارد.
۲. داروهای ضد درد و ضد التهاب
یکی از مشکلات عمده بیماران مبتلا به زونا، درد شدید و سوزش در ناحیه درگیر است. برای کاهش درد و التهاب، پزشکان ممکن است داروهای زیر را تجویز کنند:
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن
- مسکن‌های قوی‌تر مانند استامینوفن یا حتی داروهای اپیوئیدی در موارد شدید
- داروهای ضدتشنج مانند گاباپنتین که برای کاهش درد عصبی استفاده می‌شود
- داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای مانند آمی‌تریپتیلین که در کاهش درد مزمن مؤثر است
۳. کرم‌ها و پمادهای موضعی
برای تسکین سوزش و التهاب پوست، کرم‌های مخصوصی توصیه می‌شوند، مانند:
- کرم‌های حاوی لیدوکائین برای بی‌حس کردن پوست و کاهش درد
- پمادهای کپسایسین که درد عصبی را کاهش می‌دهند
- کرم‌های آنتی‌هیستامین برای کاهش خارش و التهاب
روش‌های درمانی طبیعی و خانگی زونا
در کنار درمان‌های پزشکی، برخی روش‌های طبیعی نیز می‌توانند به کاهش علائم زونا کمک کنند. این روش‌ها شامل موارد زیر هستند:
۱. کمپرس سرد
استفاده از کمپرس سرد روی نواحی درگیر، به کاهش التهاب و تسکین درد کمک می‌کند. کافی است یک پارچه تمیز را در آب سرد خیس کرده و روی پوست قرار دهید.
۲. حمام جو دوسر یا جوش شیرین
اضافه کردن جو دوسر یا جوش شیرین به آب حمام می‌تواند خارش و التهاب ناشی از زونا را کاهش دهد.
۳. مصرف عسل طبیعی
عسل خاصیت ضدباکتری و ضدالتهابی دارد و می‌تواند به ترمیم پوست و کاهش التهاب کمک کند. کافی است مقداری عسل را مستقیماً روی نواحی آسیب‌دیده بمالید.
۴. مصرف سیر و زنجبیل
سیر و زنجبیل دارای خواص ضدویروسی قوی هستند و می‌توانند به کنترل عفونت زونا کمک کنند.
چه محصولاتی برای درمان انواع زونا مناسب‌اند؟
برای بهبود سریع‌تر انواع زونا، می‌توان از برخی محصولات دارویی و گیاهی استفاده کرد. این محصولات شامل:
- کرم و پمادهای ضدویروسی مانند آسیکلوویر
- محصولات تسکین‌دهنده درد مانند کرم‌های حاوی لیدوکائین
- پمادهای گیاهی حاوی آلوئه‌ورا، بابونه یا کالاندولا
- مکمل‌های تقویت‌کننده سیستم ایمنی مانند ویتامین C و زینک
جمع‌بندی
زونا یک بیماری پوستی است که نیاز به درمان سریع و مؤثر دارد. استفاده از داروهای ضدویروسی، مسکن‌ها، کرم‌های موضعی و روش‌های طبیعی می‌تواند به بهبود این بیماری کمک کند. همچنین، استفاده از محصولات مناسب می‌تواند علائم انواع زونا را کاهش داده و روند درمان را تسریع کند. اگر به دنبال راهی مطمئن برای درمان زونا هستید، بهتر است از محصولات تخصصی موجود در داروخانه‌ها استفاده کنید تا تجربه‌ای راحت‌تر و سریع‌تر در بهبود این بیماری داشته باشید.