هایپرپیگمنتیشن یکی از مشکلات شایع و جدی پوستی است که به دلیل افزایش تولید ملانین (رنگدانه طبیعی پوست) ایجاد می‌شود. این وضعیت می‌تواند به صورت لکه‌های تیره روی پوست ظاهر شود و می‌تواند به دلایل مختلفی مثل آفتاب‌سوختگی، مصرف بعضی داروها، بارداری و حتی بیماری‌هایی مثل آدیسون اتفاق بیفتد. این تیرگی پوست، لزوماً یک بیماری نیست، بلکه فقط یک اصطلاح برای توصیف پوست‌هایی است که تیره‌تر از حالت عادی به نظر می‌رسند. این تیرگی‌ها می‌توانند به صورت لکه‌های کوچک، مساحت‌های بزرگی از پوست و یا کل بدن را درگی کند. در این مقاله به بررسی علائم، علل و روش‌های پیشگیری از هایپرپیگمنتیشن می‌پردازیم.
هایپرپیگمنتیشن (Hyperpigmentation) چیست؟
هایپرپیگمنتیشن (Hyperpigmentation) تغییر رنگ پوست، یا همان تیره‌تر شدن لکه‌هایی از پوست نسبت به نواحی اطراف میباشد و زمانی رخ می‌دهد که پوست بیش از حد ملانین تولید کند. ملانین، رنگدانه‌ای است که به پوست رنگ می‌دهد. این مشکل، به ویژه در افرادی با پوست تیره، بسیار شایع است، چرا که پوست‌های تیره به طور طبیعی ملانین بیشتری دارند. سوختگی، کبودی، آکنه، بثورات پوستی یا هر نوع آسیب دیگری به پوست می‌تواند باعث شود پوست ملانین بیشتری تولید کند و در نتیجه، لکه‌های تیره ایجاد شوند.
انواع لکه‌های تیره پوست
لکه‌های تیره انواع مختلفی دارند که شایع‌ترین آن‌ها ملاسما، لکه‌های آفتاب و لکه‌های ناشی از التهاب پس از آسیب هستند.
- ملاسما
گمان می‌رود که ملاسما ناشی از تغییرات هورمونی باشد و ممکن است در دوران بارداری بروز کند. نواحی تیره پوست می‌توانند در هر قسمتی از بدن ظاهر شوند، اما بیشتر در ناحیه شکم و صورت دیده می‌شوند.
- لکه‌های آفتاب
این لکه‌ها که به لکه‌های کبدی یا لنتیگوهای خورشیدی نیز معروف هستند، بسیار رایج‌اند. این لکه‌ها با قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید در طول زمان مرتبط هستند. معمولاً به صورت لکه‌هایی در نواحی در معرض آفتاب، مانند دست‌ها و صورت، ظاهر می‌شوند.
- لکه‌های ناشی از التهاب پس از آسیب
این نوع لکه‌ها در نتیجه آسیب یا التهاب پوست ایجاد می‌شوند. یکی از دلایل شایع این نوع لکه‌ها، آکنه است.
نشانه‌ها و عوامل خطر چه هستند؟
اصلی‌ترین نشانه هایپرپیگمنتیشن، تیرگی نواحی پوست است. لکه‌ها می‌توانند اندازه های مختلفی داشته باشند و در هر نقطه از بدن ظاهر شوند. بزرگ‌ترین عوامل خطر برای هایپرپیگمنتیشن عمومی، قرار گرفتن در معرض نور خورشید و التهاب هستند، زیرا هر دو مورد می‌توانند تولید ملانین را افزایش دهند. هر چه بیشتر در معرض نور خورشید باشید، خطر افزایش رنگدانه پوست بیشتر می‌شود. بسته به نوع اختلال، سایر عوامل خطر برای لکه‌های هایپرپیگمانته ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مصرف قرص‌های ضد بارداری خوراکی یا بارداری، همانطور که در ملاسما دیده می‌شود.
- نوع پوست تیره‌تر، که بیشتر مستعد تغییرات رنگدانه است.
- داروهایی که حساسیت شما را به نور خورشید افزایش می‌دهند.
- آسیب به پوست، مانند زخم یا سوختگی سطحی.
چه عواملی باعث هایپرپیگمنتیشن می‌شوند؟
اینکه چرا پوست تیره می‌شود، بستگی به نوعش دارد. اما معمولاً این‌ها مقصرند:
- نور خورشید: بدن ما برای محافظت از پوست در برابر آفتاب طولانی، ملانین بیشتری تولید می‌کند. همین مسئله باعث ایجاد لکه‌های تیره روی پوست می‌شود که به آن‌ها لکه‌های پیری یا لکه‌های خورشیدی هم می‌گویند.
- التهاب پوست: بعد از اینکه پوست ملتهب می‌شود، بخش‌هایی از آن ممکن است تیره شوند. این التهاب می‌تواند ناشی از جوش، اگزما، لوپوس یا حتی یک زخم ساده باشد. کسانی که پوست تیره‌تری دارند، بیشتر در معرض تیرگی پوست بعد از التهاب قرار دارند.
- ملاسما: وقتی هورمون‌ها در بدن تغییر می‌کنند، لکه‌های تیره روی پوست ظاهر می‌شوند. این نوع تیرگی، مخصوصاً در دوران بارداری، خیلی رایج است.
- واکنش به داروها: بعضی داروها، مثل داروهای ضد مالاریا و ضد افسردگی‌های سه‌حلقه‌ای، می‌توانند باعث تیرگی پوست شوند. در این حالت، لکه‌های پوست ممکن است خاکستری شوند. حتی مواد شیمیایی موجود در بعضی کرم‌ها و پمادها هم گاهی اوقات باعث تیرگی پوست می‌شوند.
- بیماری‌های خاص: گاهی هم تیرگی پوست نشانه‌ای از بیماری‌های جدی‌تر است، مثل بیماری آدیسون و هموکروماتوز. بیماری آدیسون، غدد فوق کلیوی را درگیر می‌کند. این بیماری می‌تواند باعث تیرگی پوست در بخش‌های خاصی از بدن شود.
تشخیص و درمان هایپرپیگمنتیشن پوست
برای تشخیص علت تیرگی پوست، بهتر است به یک متخصص پوست مراجعه کنید. پزشک پس از بررسی سوابق پزشکی و معاینه فیزیکی، علت اصلی را مشخص می‌کند. در برخی موارد، نمونه‌برداری از پوست (بیوپسی) می‌تواند به تشخیص دقیق‌تر کمک کند.
درمان
برای درمان انواع تیرگی پوست، داروهای موضعی تجویزی کاربرد دارند. این داروها معمولاً حاوی هیدروکینون هستند که رنگ پوست را روشن می‌کند. با این حال، استفاده طولانی‌مدت از هیدروکینون موضعی (بدون وقفه) می‌تواند منجر به تیره شدن پوست، معروف به اوکرونوز، شود. بنابراین، بهتر است هیدروکینون موضعی را فقط تحت نظر متخصص پوست استفاده کنید تا بتوانند شما را به درستی در مورد نحوه استفاده از دارو بدون عوارض جانبی راهنمایی کنند.
روش‌های درمان زیبایی
برخی از روش‌های زیبایی هم می‌توانند نواحی تیره پوست را روشن‌تر کنند و به این ترتیب، ظاهر لکه‌های تیره را کاهش دهند. روش‌های زیبایی برای رفع لکه‌های تیره شامل موارد زیر است:
- لیزر درمانی
- نور شدید پالسی (IPL)
- لایه برداری شیمیایی
مراقبت‌های خانگی نیز شامل استفاده از ضد آفتاب است. ضد آفتاب مهم‌ترین عامل در بهبود اکثر علل تیرگی پوست است. به دنبال موارد زیر باشید:
- ضد آفتاب فیزیکی، ترجیحاً با اکسید روی به عنوان ماده فعال اصلی حداقل SPF 30 تا 50
- پوشش طیف گسترده
- به طور روزانه از ضد آفتاب استفاده کنید. اگر در معرض آفتاب هستید، هر 2 ساعت یکبار آن را تجدید کنید. اگر عرق می‌کنید یا شنا می‌کنید، دفعات بیشتری آن را تمدید کنید.
- می‌توانید لباس‌های دارای SPF را خریداری کنید.
- پزشک شما همچنین ممکن است بسته به علت تیرگی پوست، درمان لیزر یا لایه‌برداری شیمیایی را برای کاهش تیرگی پوست پیشنهاد دهد.
چطور از تیرگی پوست پیشگیری کنیم؟
همیشه نمی‌شود جلوی تیرگی پوست را گرفت، اما می‌توان با رعایت چند نکته از پوست خودتان محافظت کنید:
- استفاده از کرم ضدآفتاب با SPF حداقل 30
- پوشیدن کلاه یا لباس‌هایی که جلوی نور خورشید را می‌گیرند
- پرهیز از قرار گرفتن در معرض آفتاب در ساعات اوج تابش، یعنی معمولاً بین 10 صبح تا 4 بعدازظهر.
کلام آخر
هایپرپیگمنتیشن یک مشکل رایج پوستی است که به دلایل مختلفی از جمله نور خورشید، تغییرات هورمونی، التهاب پوستی و ژنتیک ایجاد می‌شود. با رعایت مراقبت‌های مناسب، استفاده از ضدآفتاب، مصرف محصولات روشن‌کننده و تغذیه سالم می‌توان از بروز این مشکل جلوگیری کرد. در صورت بروز لکه‌های تیره، مراجعه به متخصص پوست برای درمان مناسب توصیه می‌شود.