زخم‌های فشاری، کیفیت زندگی افراد را به شدت تحت تاثیر قرار داده و مشکلات متعددی از جمله درد، ناراحتی و دشواری‌های خاص در روند درمان زخم را برای بیماران به وجود می‌آورند. از این رو، اتخاذ راهکارهای پیشگیرانه مناسب، امری حیاتی برای ارائه مراقبت‌های باکیفیت و کاهش بار این زخم‌ها بر دوش بیماران، سیستم سلامت و جامعه است. این زخم‌ها در اثر تاثیرات مخرب فشار، برش، اصطکاک و رطوبت در محل تماس پوست با سطح ایجاد می‌شوند. مداخلات پیشگیرانه معمولاً شامل ارزیابی خطر، کاهش فشار و به حداقل رساندن برش و اصطکاک است. اخیراً، پانسمان‌های خاصی به عنوان یک استراتژی محافظتی تکمیلی برای پیشگیری از زخم‌های فشاری معرفی شده‌اند. این مقاله به بررسی مکانیسم‌های عملکرد پانسمان‌ها در پیشگیری از این زخم‌ها می‌پردازد.
علل ایجاد زخم بستر
زخم بستر معمولاً در نقاطی از بدن ایجاد می‌شود که تماس و فشار مستقیم بیشتری با سطح بستر دارند، مانند:
- پشت سر و گوش‌ها
- شانه‌ها
- قسمت تحتانی ستون فقرات
- باسن و لگن
- پشت زانوها و پاشنه پا
علل اصلی زخم بستر شامل فشار مداوم، اصطکاک، رطوبت زیاد و کاهش گردش خون در بافت‌های تحت فشار است. برای پیشگیری از آن، ترکیبی از تغییر وضعیت بیمار، استفاده از محصولات کمکی و پانسمان‌های پیشگیری‌کننده توصیه می‌شود.
زخم‌های فشاری: راهکارهای پیشگیری و نقش پانسمان‌ها
یافته‌های این بررسی نشان می‌دهد که استفاده از پانسمان‌هایی با سطح بیرونی از جنس مواد کم اصطکاک، به کاهش نیروهای اصطکاکی منتقل شده به پوست بیمار کمک می‌کند. علاوه بر این، توانایی پانسمان‌ها در جذب و توزیع مجدد نیروهای برشی از طریق چسبندگی مناسب به پوست، حجم بالا و حرکت جانبی لایه‌های پانسمان، در کاهش نیروهای برشی نقش مهمی ایفا می‌کند. این امر زمانی محقق می‌شود که پانسمان با داشتن حجم و ضخامت بالا و خاصیت بالشتکی، فشار منتقل شده به بافت‌های بیمار را کاهش دهد و از برجستگی‌های استخوانی محافظت کند. همچنین، پانسمان‌ها می‌توانند رطوبت موجود در محل تماس پوست و پانسمان را کاهش دهند، به این معنی که پانسمان باید جاذب رطوبت بوده و یا امکان تبخیر سریع رطوبت را فراهم کند. در چارچوب یک پروتکل پیشگیری استاندارد از زخم‌های فشاری، پانسمان‌ها می‌توانند به کاهش بروز این زخم‌ها کمک کنند.
روش‌های پیشگیری از زخم بستر
- تغییر وضعیت بیمار: تغییر وضعیت بدن هر دو ساعت یک‌بار باعث کاهش فشار روی یک نقطه خاص می‌شود.
- استفاده از تشک‌های ضد زخم بستر: تشک‌های مواج یا فوم‌های طبی فشار را به‌صورت یکنواخت توزیع کرده و از آسیب به پوست جلوگیری می‌کنند.
- رعایت بهداشت و خشک نگه داشتن پوست: تعریق و رطوبت زیاد می‌تواند پوست را مستعد آسیب کند.
- استفاده از پانسمان‌های تخصصی: پانسمان‌های خاص می‌توانند از پوست محافظت کرده و به کاهش اصطکاک و فشار کمک کنند.
بهترین پانسمان‌ها برای جلوگیری از زخم بستر
پانسمان‌های تخصصی می‌توانند به عنوان یک لایه محافظ بین پوست و محیط خارجی عمل کرده و احتمال ایجاد زخم بستر را کاهش دهند. در ادامه، برخی از موثرترین پانسمان‌های ضد زخم بستر معرفی می‌شوند:
1. پانسمان‌های فوم
پانسمان‌های فوم دارای ساختار نرم و جاذب هستند که فشار را توزیع کرده و از اصطکاک جلوگیری می‌کنند. و باعث پیشگیری از زخم بستر در بیماران بستری طولانی‌مدت و کاهش فشار روی نقاط حساس می‌شوند.
نمونه‌های معروف: Mepilex Border، Allevyn، Tegaderm Foam
2. پانسمان‌های هیدروکلوئیدی
این پانسمان‌ها با ایجاد یک محیط مرطوب، محافظت از پوست در برابر اصطکاک و کمک به ترمیم اولیه آسیب‌های پوستی از خشک شدن پوست جلوگیری کرده و اصطکاک را کاهش می‌دهند.
نمونه‌های معروف: Duoderm، Comfeel، Tegaderm Hydrocolloid
3. پانسمان‌های سیلیکونی
پانسمان های سیلیکونی چسبندگی ملایمی دارند و بدون آسیب به پوست جدا می‌شوند، این نوع پانسمان مناسب برای بیمارانی که پوست حساسی دارند و مستعد زخم بستر هستند.
نمونه‌های معروف: Mepilex Lite، Biatain Silicone، Allevyn Gentle Border
4. پانسمان‌های هیدروژلی
این پانسمان‌ها با حفظ رطوبت پوست، مانع از خشک شدن و ترک خوردن آن می‌شوند. مورد استفاده در نواحی مستعد زخم برای کاهش خشکی و افزایش انعطاف‌پذیری پوست.
نمونه‌های معروف: Aquaform، Intrasite Gel، Purilon Gel
5. پدهای پیشگیری از زخم بستر
این محصولات معمولاً شامل ترکیبی از فوم، هیدروکلوئید یا سیلیکون هستند که به صورت اختصاصی برای پیشگیری از زخم بستر طراحی شده‌اند و در نواحی پرخطر مانند پاشنه، لگن و آرنج‌ها استفاده می‌شوند.
نمونه‌های معروف: Mepilex Heel (برای پاشنه)، Allevyn Sacrum (برای ساکروم و باسن)
پانسمان های تخصصی چگونه از زخم بستر جلوگیری می‌کنند؟
- کاهش فشار: پانسمان‌های فوم، سیلیکونی و هیدروکلوئیدی فشار وارد بر نقاط پرخطر را توزیع کرده و احتمال تشکیل زخم را کاهش می‌دهند.
- محافظت از پوست در برابر اصطکاک و برش: سطح نرم این پانسمان‌ها اصطکاک بین پوست و بستر را کاهش می‌دهد.
- حفظ رطوبت مناسب پوست: پانسمان‌های هیدروژلی و هیدروکلوئیدی مانع از خشک شدن پوست و افزایش انعطاف‌پذیری آن می‌شوند.
- ایجاد یک سد محافظ در برابر آلودگی‌ها: پانسمان‌های خاص، از پوست در برابر ترشحات و عفونت‌ها محافظت می‌کنند.
چرا انتخاب پانسمان مناسب اهمیت دارد؟
پانسمان‌های تخصصی از خشک شدن پوست، اصطکاک و فشار زیاد جلوگیری کرده و یک لایه محافظ بین بدن و محیط خارجی ایجاد می‌کنند. استفاده از این محصولات به‌ویژه در بیماران بستری طولانی‌مدت، سالمندان و افراد دارای تحرک محدود توصیه می‌شود.
نتیجه‌گیری
پیشگیری از زخم بستر نیازمند یک رویکرد چندجانبه شامل تغییر وضعیت بیمار، استفاده از تشک‌های مناسب، رعایت بهداشت پوست و بهره‌گیری از پانسمان‌های تخصصی است. پانسمان‌های فوم، هیدروکلوئیدی، سیلیکونی و هیدروژلی هرکدام مزایای خاصی دارند و بسته به شرایط بیمار می‌توانند برای کاهش فشار، جلوگیری از اصطکاک و حفظ رطوبت پوست استفاده شوند. انتخاب و خرید پانسمان های نخصصی برای پیشگیری زخم بستر مناسب، همراه با سایر اقدامات پیشگیرانه، می‌تواند نقش مهمی در جلوگیری از تشکیل زخم بستر و بهبود کیفیت زندگی بیماران ایفا کند.