درمان زخم‌ها یکی از رایج‌ترین دغدغه‌های افراد در خانه است. بسیاری از ما وقتی با زخم یا بریدگی کوچکی مواجه می‌شویم، فوراً سراغ جعبه کمک‌های اولیه یا حتی روش‌های سنتی و خانگی می‌رویم. اما نکته‌ای که اغلب نادیده گرفته می‌شود، این است که برخی زخم‌ها به هیچ‌وجه نباید به صورت خودسرانه یا با درمان‌های خانگی رسیدگی شوند؛ زیرا ممکن است باعث عفونت، کندی در روند بهبود یا حتی آسیب‌های جدی‌تری شوند. در این مطلب، به زخم‌هایی می‌پردازیم که نیاز به بررسی و درمان تخصصی دارند و نباید با روش‌های خانگی سرسری گرفته شوند.
چرا برخی زخم‌ها نیاز به درمان تخصصی دارند؟
زخم‌هایی که دارای یکی از ویژگی‌های زیر باشند، به هیچ عنوان نباید در خانه درمان شوند:
- زخم‌های عمیق یا با لبه‌های باز
- زخم‌های ناشی از اجسام آلوده یا گاز حیوانات
- سوختگی‌های شدید با تاول یا تغییر رنگ پوست
- زخم‌هایی که بیش از ۶ ساعت باز مانده‌اند
- وجود علائم عفونت مانند چرک، بوی بد یا قرمزی منتشر
- زخم در افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای مثل دیابت، نقص ایمنی یا بیماری‌های قلبی
کدام زخم‌ها نباید با روش‌های خانگی درمان شوند؟
در این شرایط، اقدام خودسرانه می‌تواند وضعیت زخم را بدتر کند. مثلاً استفاده از الکل ممکن است باعث خشک شدن بیش از حد زخم و آسیب به سلول‌های سالم شود، یا استفاده از گیاهان و مواد غیر استریل می‌تواند عامل عفونت ثانویه باشد.
۱. زخم‌های عمیق یا سوراخ‌شده با اجسام تیز
زخم‌هایی که در اثر اجسام نوک‌تیز مانند چاقو، شیشه شکسته یا میخ ایجاد می‌شوند، اغلب عمیق هستند. این زخم‌ها ممکن است به بافت‌های زیرین مانند عضله، تاندون یا عروق خونی آسیب بزنند. ورود آلودگی به عمق زخم می‌تواند منجر به عفونت‌های خطرناک یا حتی قانقاریا شود. در این موارد:
نیاز به شست‌وشوی حرفه‌ای و ضدعفونی دقیق وجود دارد.
- احتمال نیاز به تزریق واکسن کزاز مطرح می‌شود.
- ممکن است بخیه یا پانسمان تخصصی لازم باشد.
هرگز سعی نکنید این نوع زخم‌ها را فقط با الکل یا باند خانگی درمان کنید.
۲. زخم‌هایی که بیش از ۶ ساعت باز مانده‌اند
زمان یکی از عوامل کلیدی در درمان زخم است. اگر زخمی بیشتر از ۶ ساعت باز بماند و شما برای درمان آن اقدام نکنید، خطر عفونت به شدت افزایش پیدا می‌کند. حتی اگر در ظاهر زخم کوچک باشد، اما:
- لبه‌های آن از هم باز شده باشد.
- یا ترشحاتی مانند چرک داشته باشد،
در این صورت درمان خانگی بی‌اثر است و باید حتماً به پزشک مراجعه شود.
۳. زخم‌های ناشی از سوختگی شدید
سوختگی‌ها به سه درجه تقسیم می‌شوند. سوختگی‌های درجه یک (مانند آفتاب‌سوختگی) معمولاً با مراقبت خانگی قابل کنترل‌اند، اما:
- اگر سوختگی درجه دو یا سه باشد،
- پوست تاول زده یا سیاه‌شده باشد،
- یا بخش وسیعی از بدن را درگیر کرده باشد،
درمان خانگی خطرناک است. استفاده از روش‌هایی مثل روغن یا پمادهای غیرمجاز می‌تواند آسیب را تشدید کند. در این موارد، درمان پزشکی فوری الزامی است.
۴. زخم‌هایی که خون‌ریزی‌شان قطع نمی‌شود
اگر زخمی دارید که بعد از ۱۰ تا ۱۵ دقیقه فشار مستقیم، همچنان خون‌ریزی دارد، این یک هشدار جدی است. علت می‌تواند:
- پارگی عروق خونی مهم،
- یا اختلالات انعقادی مانند هموفیلی باشد.
در این حالت‌ها، درمان خانگی هیچ تأثیری ندارد و تأخیر در مراجعه به اورژانس می‌تواند عواقب خطرناکی به دنبال داشته باشد.
۵. زخم در افراد دیابتی یا با بیماری زمینه‌ای
افراد مبتلا به دیابت، مشکلات قلبی-عروقی، ضعف سیستم ایمنی یا افراد سالمند، روند بهبود زخم آهسته‌تر و حساس‌تری دارند. حتی زخم کوچکی که برای فرد سالم قابل‌درمان در خانه باشد، برای یک بیمار دیابتی می‌تواند به زخم مزمن یا زخم پای دیابتی تبدیل شود. در این موارد:
- باید زیر نظر پزشک یا پرستار تخصصی درمان زخم باشد.
- پانسمان‌های نوین و ضدعفونی‌کننده‌های خاص توصیه می‌شود.
- هیچ‌گاه درمان این زخم‌ها را به توصیه‌های غیرتخصصی یا درمان‌های گیاهی نسپارید.
۶. زخم‌های آلوده یا دارای علائم عفونت
اگر زخم شما دارای علائم زیر باشد:
- بوی بد
- چرک زرد یا سبز
- قرمزی شدید و منتشر
- تورم یا تب موضعی و عمومی
به احتمال زیاد با عفونت زخم مواجه هستید. در این صورت، درمان‌های خانگی مانند استفاده از عسل، روغن زیتون یا سایر مواد گیاهی نه‌تنها مؤثر نیست، بلکه ممکن است باعث گسترش عفونت شود. در مواردی عفونت زخم می‌تواند منجر به سپسیس (عفونت خون) و بستری شدن در بیمارستان شود.
۷. زخم ناشی از گاز حیوانات یا انسان
زخم‌هایی که در اثر گاز گرفتن حیوانات یا حتی انسان ایجاد می‌شوند، خطر بالایی برای انتقال عفونت دارند. بزاق دهان پر از باکتری است و در صورت ورود به بافت بدن:
- احتمال عفونت‌های باکتریایی مانند پاستورلا یا هاری وجود دارد.
- نیاز به تزریق واکسن، آنتی‌بیوتیک و بررسی دقیق زخم است.
- درمان این نوع زخم‌ها در خانه ممنوع است و مراجعه به مراکز درمانی ضروری می‌باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
هر زخمی که دارای یکی از ویژگی‌های زیر باشد، نیاز به مداخله تخصصی دارد:
- خون‌ریزی شدید یا مداوم
- عمق زیاد یا باز بودن لبه‌های زخم
- نشانه‌های عفونت
- سابقه بیماری زمینه‌ای
- زخم‌های ناشی از سوختگی شدید یا گاز حیوانات